Dokuz Taş

• Dokuz Taş, iki oyuncunun, ‘üçlü’ (değirmen) oluşturarak rakibin taşlarını yemeyi amaçladığı bir stratejik tahta oyunu. Değirmen oyunlarının en önde geleni olmasının yanı sıra, tarihin en eski oyunları arasında ve dünyanın dört bir yanında hala oynanıyor.

Tarihçe

• Bazı yörelerde Cırtcak adıyla da bilinen oyun, antik çağlara kadar uzanan zengin bir tarihe sahip. Kesin olarak bilinen geçmişi en azından Roma İmparatorluğu'na kadar uzanıyor.
• Ancak daha eski tarihli pek çok tapınakta ve tarihi yerde oyuna özgü kare şekline rastlanmış. Bilinen en eski Dokuz Taş karesi, yaklaşık MÖ 1440 yılına tarihlenen Mısır'daki Kurna tapınağında bulunmuş.
• Dokuz taş karelerinin bazı kültürlerde sembolik ve kutsal anlamlar taşıdığına dair bulgular var. Örneğin Antik Keltler’e göre ortadaki kare yeniden doğuşu, ortadan çıkan çizgiler ve kareler "dört ana yön, dört element ve dört rüzgar"ı temsil ediyor.
• Oyun, 12. Yüzyıl başlarında kaleme alınan Tapınak Şövalyeleri yol haritasında, oynanmasına izin verilen tek tahta oyunu olarak geçiyor. 13. yüzyılın sonlarında, Kastilya Kralı X. Alfonso "Libro de los Juegos" adlı oyun kitabında zarlarla oynanan bir versiyonunu anlatmış.
• Ortaçağ Avrupası’nda hem soylular hem de halk arasında popüler olan oyunun pek çok el yazmasında tasvirleri bulunuyor. Shakespeare’in "Bir Yaz Gecesi Rüyası"nda da bahsi geçiyor.
• Diğer kıtalara da yayılan Dokuz Taş, Ming Hanedanlığı döneminde İpek Yolu üzerinden Çin'e kadar ulaşıyor.

Oynanış

• Dokuz Taş, kenarlarının ortalarından çizgilerle bağlanan, eşmerkezli üç kareden oluşan ve 24 kesişim noktası içeren ızgara formunda bir şekil üzerinde oynanıyor. Kağıt üzerinde, toprak zeminde veya sert bir yüzeyde bu şekil çizilerek oynanabiliyor. Her oyuncunun (rakip taşlardan ayrıştırılabilecek renkte/şekilde) dokuz taşı vardır ve bu taşlar sırayla tahtaya yerleştirilir.
• Yerleştirme aşamasında oyuncular taşlarını sırayla boş herhangi bir noktaya yerleştirirler. Amaç, üç taşını düz bir çizgi üzerinde yan yana getirerek üçlü, yani "değirmen" oluştumaktır. Değirmen oluşturan oyuncu, tahtadan rakibin bir taşını çıkarabilir, ancak bu taş rakibe ait bir değirmenin parçası olmamalıdır.
• Tüm taşlar yerleştirildikten sonra, hareket aşamasına geçilir. Oyuncular, yine sırayla, seçtikleri bir taşlarını çizgiler üzerinde, taşın bulunduğu noktanın bitişiğindeki boş bir noktaya hareket ettirirler. Her değirmen oluştuğunda, değirmeni yapan oyuncu rakibin bir taşını oyundan çıkarır.
• Bir oyuncunun üç taşı kaldığında, oyun son aşamaya geçer. Bu aşamada üç taşı kalan oyuncu sırası geldiğinde seçtiği bir taşını tahta üzerinde boş olan herhangi bir noktaya hareket edebilir. Kurallar çerçevesinde yapacak hamlesi kalmayan veya iki taşa düşen oyuncu oyunu kaybeder ve oyun sona erer.

Varyasyonlar

• Dokuz Taş'ın birçok versiyonu var. Örneğin On İki Taş, daha büyük bir tahtada on iki taşla; Üç Taş ise üç taşla oynanan daha basit şekil üzerinde oynanıyor. Oyunun farklı kültür ve coğrafyalarda muhtelif çeşitlerinin yanı sıra, zaman içinde geliştirilmiş alternatif tahta tasarımları da mevcut.

Kaynaklar 

• https://en.wikipedia.org/wiki/Nine_men%27s_morris
• http://gamescrafters.berkeley.edu/games.php?game=ninemensmorris
• https://games.porg.es/games/nine-mens-morris/
• http://mc2.vicnet.net.au/home/aura/shared_files/Berger1.pdf
• https://www.centro-studi-triplice-cinta.com/studi-e-ricerche/altre-lingue-other-languages/the-merels-board-enigma/